BABESİA-PİROPLASMOZ-SITMA
Evcil hayvanlarda bagaj ya familyasına bağlı protozoonlar tarafından meydana getirilen ateş,anemi, hemoglobinüri, ikterus, hemoglobinemi ile karakterize bir hastalıktır.Kan emen keneler aracılığı ile bulaşır genellikle ilkbaharın sonu yaz ve sonbaharın ilk aylarında görülür.
Etiyoloji
Hastalık eritrosit içerisinde yerleşen protozoonlarla oluşur. İneklerde ve mandalarda en sık görülen türleri babesia bovis ve babesia bigemina, koyun ve keçilerde ise babesia ovis ve babesia motasi, köpeklerde babesia canis kedilerde ise babesia felis, kanatlılarda babesi pullorumdur. genellikle eritrositlerin içerisinde çift armut görüntüsü verirler tek armut görüntüsü görülür bazıları ise dar açılıdır.
Bulaşma
Hastalık sıcak ülkelerde oldukça fazladır. Koyun at ve domuzlarda rhipicephalus türleri sığırlarda boophilus,ixodes; atlarda hyalomma ve dermacentordur.etken kan emen keneler yardımıyla kana bulaşır daha sonra sindirim sistemi kanalında serbest hale geçerek bağırsak epitellerine gider ve orada çoğalır. Daha sonra ovaryuma geçer ondan Keneleri ile enfekte edilir tükürük bezlerinde ise çoğalmalara devam ederek tükürük salgısında toplanır. Daha sonra ikinci ara konakçıdaneritrosit içerisine girer ve bölünerek çoğalır burada çift armut şeklinde görülür. Hayvanlar 6 ay boyunca portür kalırlar.
Kenenin yasam döngüsü
Hayvanlarda görülen bazı kene türleri
Hyalomma türleri
Semptomlar
a) Sığırlarda: Hastalık daha çok irlkbaharın sonları ve sonbaharın başlangıcı ne kadar sürer kuluçka süresi 2-3 haftadır. Subakut enfeksiyon daha çok gençlerde görülür. Yüksek ateş yani 41 dereceye kadar ateş. hayvanda belirgin iştahsızlık,zayıflık, rumen hareketlerinde azalma,süt veriminde düşme, solunum ve nabız frekansı yüksektir. Konjuktivalar ve mukozalar tuğla kırmızı rengini alır daha sonra bu renk soluklaşıyor ve anemik hal alır en sonunda ise sarılık meydana gelir. Mukozalarda peteşiyal kanamalar hemoglobin idrarda kırmızı renk ve köpüklü durum. Gebelerde abort görülebilir. Bazen hayvanlarda koordinasyon bozukluğu ve paralizler görülebilir.
b) Atlarda: Hastalıkta kuluçka süresi 7-21 gündür. Hayvanlarda yere yatma ve yerden kalkamama iştah ortadan kalkmıştır. Beden ısısı 40-41,5 dereceye kadar çıkar. yüksek olan Ateş daha sonra düşer baş karın altı ve eklemlerde ödemler meydana gelir. Mukozalar solgun ve ikteriktir.
c) Koyunlarda: sıvılardaki semptomlara benzer semptomlar görülür yalnız burun akıntısı ve öksürük görülebilir mortalite oranı %50 dir.
Sığırda kanlı akıntı gelmesi
Keçi'de mukuza'da ikterik(sarılık)
Sığırda kene yapışması
Klinik patoloji
Froti çekilen kanda giemsa boyasıyla anemik tablo ve değerler hesaplanır. Yada kanda protozoon etkeninin görülmesi.
Otopsi
Akut olaylarda belirgin sarılık ve kaşeksi görülür. Dalak büyümüş şişmiş ve yumuşamıştır. Karaciğer aşırı şekilde büyümüş,rengi koyulaşmış safra kalınlaşmış safra salgısı granül halini almıştır. Epikard altında ve endokardta ekimotik kanamalar,perikardial kesede miktarı artmıştır, kanlı bir sıvı bulunur.
Karkasta oldukça belirgin bir sarılık
Tanı
Klinik semptomlar otopsi bulguları karaciğer ve böbrekteki lezyonlar tanıda yardımcı olur fakat kesin tanı için giemsa boyamada etkenleri görmekle muayene konur.
Kan frotisinde çift armut şekli
Ayırıcı Tanı
Enzootik hematüriden farkı şiddetli hemorajik anemi vardır hematüride devamlıdır. İdrar,irin bakterileri ve hemoglobin içermez. Piyelonefiste erginlerde görülür, hafif ateş ve sık sık sancılı işeme vardır.Rektal muayenede böbreklerde ağrı büyüme ve üreterde kalınlaşma vardır. Basiller hemoglobinüride idrarın rengi koyu kahve renginde ve içinde hücre bulunmaz. Leptospiroziste sağılan hayvanların sütleri portakal sarısı rengine döner meme loblarında yumuşama vardır idrarda hemoglobin bulunur vücudun kılsız bölgelerinde sarı renk ortaya çıkar. Theileriazisde kan işeme yoktur anaplazmozis ise oksitetrasiklinlere karşı iyi cevap verir. Kronik bakır zehirlenmesinde ateş yoktur methemoglobinüri gözlenir. Puerperal hemoglobinüride Ateş yoktur kanda fosfor düzeyi çok düşmüştür frotide protozoer etkenlere rastlanmaz. Atlarda enfeksiyon anemi hastalığı ile karışabilir at vebası trypanosoma ile karışabilir.
Sağaltım
Acaprin,babesan,piroparv ve piroplasmin gibi ilaçlar kullanılır. Acaprin sığırlara 2cc/100kg s.c yolla verilir. Sadece 2 defa uygulanır. Babelin %7'lik solusyonda 3.5 mg/kg ve imidocarb 1-2 mg/kg dozda uygulanır.Bütün hayvanlarda gecerlidir. Ekstradan Demir kalsiyum üre soya fasulyesi küspesi pamuk tohumu küspesi verilebilir.
Korunma
Korunmada kenelerle Savaş ön planda olmalıdır. İlkbaharda havalar ısınmaya başladığı dönemlerde ahırlarda ve meralarda kene dezenfeksiyonu yapılmalıdır. Banyo yıkama ve püskürtme yöntemleri kullanılır. Kene bulaşmayan mera tercih edilmelidir ve koroyucu aşılar yapılmalıdır.Sürü bazında iç ve dış parazit ilaçları yapılmalıdır.
İvermectin ve flumetrin gibi ilaçlar kullanılabilir.
